๐ถ 1️⃣ เคेเคธ เคा เคชूเคฐा เคจाเคฎ
Minerva Mills Ltd. & Ors. vs Union of India & Ors., (1980) 3 SCC 625
๐ถ 2️⃣ เคชृเคท्เค เคญूเคฎि (Background)
Minerva Mills เคเค เคेเค्เคธเคाเคเคฒ เคฎिเคฒ เคฅी (Karnataka เคฎें)।
เคธเคฐเคाเคฐ เคจे Milki Nationalisation Laws เคे เคคเคนเคค เคเคธเคी เคธंเคชเคค्เคคि Takeover เคเคฐ เคฒी।
เคฎिเคฒ เคे เคฎाเคฒिเคों เคจे เคธंเคตिเคงाเคจ เคे เคธंเคถोเคงเคจ เคो เคुเคจौเคคी เคฆी।
เคฏเคน เคेเคธ เค
เคธเคฒ เคฎें Kesavananda Bharati เคे เคฌाเคฆ เคธंเคธเคฆ เคे เคธंเคถोเคงเคจ เค
เคงिเคाเคฐ เคी เคธीเคฎा เคคเคฏ เคเคฐเคจे เคे เคฒिเค เคเคฏा।
๐ถ 3️⃣ เคเคธเคธे เคชเคนเคฒे เคी เคเคเคจाเคँ
1975 เคे เคฌाเคฆ Indira Gandhi เคธเคฐเคाเคฐ เคจे Kesavananda เคे เคฌाเคฆ เคญी เคธंเคตिเคงाเคจ เคฎें เคเค เคธंเคถोเคงเคจ เคिเค:
๐ 42เคตां เคธंเคตिเคงाเคจ เคธंเคถोเคงเคจ (1976)
เคเคธ เคธंเคถोเคงเคจ เคจे:
1️⃣ Article 31C เคฎें เคธंเคถोเคงเคจ เคिเคฏा:
เค
เคเคฐ เคोเค เคाเคจूเคจ Directive Principles (DPSP) เคฒाเคू เคเคฐเคจे เคे เคฒिเค เคฌเคจाเคฏा เคाเค, เคคो เคเคธे Fundamental Rights เคे เคเคฒ्เคฒंเคเคจ เคे เคเคงाเคฐ เคชเคฐ เคुเคจौเคคी เคจเคนीं เคฆी เคा เคธเคเคคी।
2️⃣ เคธंเคธเคฆ เคी เคธंเคถोเคงเคจ เคถเค्เคคि เคो เค
เคธीเคฎिเคค เคฌเคจाเคจे เคा เคช्เคฐเคฏाเคธ เคिเคฏा।
๐ถ 4️⃣ เคฎुเค्เคฏ เคธเคตाเคฒ (Issues Before Court)
1️⃣ เค्เคฏा เคธंเคธเคฆ เคे เคชाเคธ เค
เคธीเคฎिเคค เคถเค्เคคि เคนै เคธंเคตिเคงाเคจ เคธंเคถोเคงिเคค เคเคฐเคจे เคी?
2️⃣ เค्เคฏा Directive Principles (DPSP) เคो เคฒाเคू เคเคฐเคจे เคे เคฒिเค Fundamental Rights เคो เคธเคฎाเคช्เคค เคिเคฏा เคा เคธเคเคคा เคนै?
3️⃣ เค्เคฏा Article 31C เคा เคตिเคธ्เคคाเคฐ Basic Structure เคो เคธเคฎाเคช्เคค เคเคฐเคคा เคนै?
๐ถ 5️⃣ เคฏाเคिเคाเคเคฐ्เคคा เคे เคคเคฐ्เค (Arguments of Petitioners)
Fundamental Rights เคธंเคตिเคงाเคจ เคी เคเคค्เคฎा เคนैं।
Directive Principles เค़เคฐूเคฐी เคนैं เคชเคฐ Fundamental Rights เคे เคเคชเคฐ เคจเคนीं เคนो เคธเคเคคे।
Article 31C เคा เคตिเคธ्เคคाเคฐ Basic Structure เคो เคคोเคก़เคคा เคนै।
Kesavananda Bharati เคฎें เคธंเคธเคฆ เคी เคถเค्เคคि เคชเคนเคฒे เคนी เคธीเคฎिเคค เคी เคा เคुเคी เคนै।
๐ถ 6️⃣ เคธเคฐเคाเคฐ เคे เคคเคฐ्เค (Arguments of Union of India)
Directive Principles เคธเคฎाเคเคตाเคฆी เคฐाเค्เคฏ เคी เคจींเคต เคนैं।
Parliament เคธเคฐ्เคตोเค्เค เคนै เคเคฐ เคเคธे เคธंเคตिเคงाเคจ เคे เคिเคธी เคญी เคนिเคธ्เคธे เคो เคธंเคถोเคงिเคค เคเคฐเคจे เคा เคชूเคฐा เค
เคงिเคाเคฐ เคนै।
DPSP เคो เคฒाเคू เคเคฐเคจे เคे เคฒिเค Fundamental Rights เคธीเคฎिเคค เคिเค เคा เคธเคเคคे เคนैं।
๐ถ 7️⃣ เคฌेंเค เคฎें เคौเคจ-เคौเคจ เคฅे?
5 เคเคों เคी เคฌेंเค:
Chief Justice Y.V. Chandrachud (Leading Judgment)
Justice A.C. Gupta
Justice N.L. Untwalia
Justice P.S. Kailasam
Justice P.N. Bhagwati
๐ถ 8️⃣ เคธुเคช्เคฐीเคฎ เคोเคฐ्เค เคा เคซैเคธเคฒा (Judgment of Supreme Court)
๐
เคจिเคฐ्เคฃเคฏ: 16 เคुเคฒाเค 1980
๐ข เคจिเคฐ्เคฃเคฏ เคा เคธाเคฐ:
1️⃣ Parliament เคธंเคตिเคงाเคจ เคो เคธंเคถोเคงिเคค เคเคฐ เคธเคเคคी เคนै BUT Basic Structure Doctrine เคฒाเคू เคฐเคนेเคा।
2️⃣ Article 31C เคा เคตिเคธ्เคคाเคฐ เค
เคธंเคตैเคงाเคจिเค เคนै।
3️⃣ Balance Between FR & DPSP = Basic Structure
Fundamental Rights เคเคฐ Directive Principles เคฆोเคจों เคเคฐूเคฐी เคนैं।
เคฆोเคจों เคฎें เคธाเคฎंเคเคธ्เคฏ เคนोเคจा เคाเคนिเค।
เคोเค เคญी Absolute เคจเคนीं เคนो เคธเคเคคा।
4️⃣ 42เคตें เคธंเคถोเคงเคจ เคे เคตो เคช्เคฐाเคตเคงाเคจ เคฐเคฆ्เคฆ เคिเค เคเค เคो เคธंเคธเคฆ เคी เคถเค्เคคि เคो เค
เคธीเคฎिเคค เคฌเคจाเคคे เคฅे।
๐ถ 9️⃣ Basic Structure เคे เคจเค เคเคฏाเคฎ เคोเคก़े เคเค
Limited Power of Parliament
Balance of Fundamental Rights and Directive Principles
Judicial Review เคी เคธเคฐ्เคตोเค्เคเคคा
Rule of Law
๐ถ ๐ เคเคธ เคेเคธ เคी เคเคคिเคนाเคธिเค เค
เคนเคฎिเคฏเคค (Importance of Judgment)
✅ เคธंเคธเคฆ เคी เคธीเคฎाเคं เคो เคเค เคฌाเคฐ เคซिเคฐ เคธे เคฐेเคांเคिเคค เคिเคฏा।
✅ Fundamental Rights เคी เคธुเคฐเค्เคทा เคเคฐ เคाเคฐंเคी เคฌเคจी เคฐเคนी।
✅ Executive เคे เคฆ्เคตाเคฐा Fundamental Rights เคชเคฐ เคนเคฎเคฒा เคฐोเคा เคเคฏा।
✅ เคธंเคตिเคงाเคจ เคे เคธเคฎाเคเคตाเคฆी เคเคฐ เคฒोเคเคคांเคค्เคฐिเค เคธ्เคตเคฐूเคช เคी เคฐเค्เคทा เคนुเค।
๐ถ 1️⃣1️⃣ Minerva Mills Case เคा Simple Legal Formula:
เคธเคตाเคฒ เคเคตाเคฌ
1. เค्เคฏा เคธंเคธเคฆ เคธंเคตिเคงाเคจ เคธंเคถोเคงिเคค เคเคฐ เคธเคเคคी เคนै?
เคนां
2. เค्เคฏा เคธंเคธเคฆ เคी เคถเค्เคคि เค
เคธीเคฎिเคค เคนै?
เคจเคนीं
3. เค्เคฏा Fundamental Rights เคเคค्เคฎ เคนो เคธเคเคคे เคนैं?
เคจเคนीं
4. เคौเคจ เคंเค्เคฐोเคฒ เคเคฐेเคा? Supreme Court เคฆ्เคตाเคฐा Judicial Review
๐ถ 1️⃣2️⃣ Extra Notes (Exam Purpose Summary)
Doctrine Details
Basic Structure เคฒाเคू เคฐเคนेเคा
42nd Amendment เคंเคถिเค เคฐूเคช เคธे เค
เคธंเคตैเคงाเคจिเค
Article 31C (Expanded) เค
เคธंเคตैเคงाเคจिเค
Balance FR + DPSP เคฌเคฐाเคฌเคฐ เค
เคนเคฎिเคฏเคค
✅ Super Summary Sentence (เคฏाเคฆ เคฐเคเคจे เคा เคซॉเคฐ्เคฎूเคฒा):
> "Parliament can amend the Constitution, but cannot destroy the harmonious balance between Fundamental Rights and Directive Principles."
๐ถ 1️⃣3️⃣ Minerva Mills เคा เคญाเคฐเคคीเคฏ เคธंเคตिเคงाเคจ เคชเคฐ เค
เคธเคฐ
เคเคธ เคेเคธ เคे เคฌाเคฆ เคธंเคธเคฆ เคเคญी เคญी Basic Structure เคो เคชूเคฐी เคคเคฐเคน เคเคค्เคฎ เคเคฐเคจे เคी เคนिเคฎ्เคฎเคค เคจเคนीं เคเคฐ เคชाเค।
เคฏเคน เคเค เคญी Judicial Independence เคเคฐ Rule of Law เคी เคฐเค्เคทा เคเคฐเคคा เคนै।
Comments